Αποχαιρετώντας τον Νίκο Παναγιωτόπουλο

Συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Απεβίωσε ο σκηνοθέτης του κινηματογράφου Νίκος Παναγιωτόπουλος (1941-2016).
Το περασμένο καλοκαίρι, ο Νίκος Παναγιωτόπουλος παραχώρησε συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη, με αφορμή την κυκλοφορία του μυθιστορήματός του «Τίποτα». Ο εκλιπών γεννήθηκε στη Μυτιλήνη. Σπούδασε σκηνοθεσία κινηματογράφου στην Αθήνα και ξεκίνησε την καριέρα του ως βοηθός σκηνοθέτη σε ελληνικές αλλά και ξένες παραγωγές. Το 1960-1973 έζησε στο Παρίσι όπου παρακολούθησε μαθήματα κινηματογράφου στο ινστιτούτο Φιλμολογίας της Σορβόνης. Έχει σκηνοθετήσει πολλές ταινίες στον κινηματογράφο όπως: "Κυριακή" 1965, "Ανδρέου", "Τα χρώματα της ίριδος" 1974, "Οι τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδας" 1978, "Μελόδραμα;" 1980, "Βαριετέ" 1984, "Η γυναίκα που έβλεπε τα όνειρα" 1988, "Ονειρεύομαι τους φίλους μου" 1993, "Ο εργένης" 1997, "Αυτή η νύχτα μένει" 1999, "Beautiful People " 2000, "Κουράστηκα να σκοτώνω τους αγαπητικούς σου" 2002, "Delivery" 2003, "Πεθαίνοντας στην Αθήνα", 2006, "Αθήνα - Κωνσταντινούπολη", 2008, "Τα οπωροφόρα της Αθήνας", 2010, "Δεσμά αίματος", 2012.

ΕΡ. Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του βιβλίου;
ΑΠ. Είναι μια ερώτηση που δεν μπορώ να απαντήσω. Πώς μου γεννιέται μια ιδέα να κάνω κάτι. Μυστήριο.

ΕΡ. Αν και το βιβλίο ταλαντεύεται ανάμεσα στην μυθοπλασία και το δοκίμιο, διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον. Ποιο είναι το μυστικό του;
ΑΠ. Επειδή δεν ξέρω να γράφω, γράφω όπως μιλάω. Αυτό ίσως να δημιουργεί μια οικειότητα στον αναγνώστη. Δεν είμαι συγγραφέας. Μακάρι να μπορούσα να κάνω το ίδιο και στον κινηματογράφο (να μην είμαι σκηνοθέτης), αλλά είναι πια πολύ αργά.

ΕΡ. Γιατί όταν γινόμαστε ηλικιωμένοι κοιτάζουμε πίσω στο παρελθόν με μεγαλύτερη σοφία και απόσταση;
ΑΠ. Με μεγαλύτερη σοφία… δεν ξέρω. Ίσως να ξεκλειδώνουμε πεθαμένα μυστικά. Η μεγαλύτερη απόσταση πάντως είναι δεδομένη, αντικειμενικά.

ΕΡ. Ο ήρωας σας λέει ότι η αγάπη από όπου κι αν προέρχεται δεν κάνει κακό σε κανένα. Εσείς συμφωνείτε με τα λεγόμενά του;
ΑΠ. Προτιμώ την αγάπη από το μίσος. Αυτό είναι βέβαιο. Δεν είμαι όμως σίγουρός ότι μπορώ να την εφαρμόσω σε κάθε περίπτωση.

ΕΡ. Σπατάλησε τη ζωή του, αφηγείται, αλλά τι άλλο να έκανε αν δεν δοκίμαζε τις ομορφιές του κόσμου; Γιατί όμως μερικοί είναι τσιγκούνηδες με την ίδια τη ζωή;
ΑΠ. Ο νόμος της ζωής είναι αδήριτος. Παίρνεις ό,τι επενδύεις. Ζωή χωρίς ρίσκο είναι απλή επιβίωση.

ΕΡ. Κάνοντας μια αναφορά στο παρελθόν του ο ζωγράφος κεντρικός ήρωας του βιβλίου αναφέρεται και στις γυναίκες. Τι είναι αυτό που κάνει τις γυναίκες να ερωτεύονται παράφορα τους καλλιτέχνες;
ΑΠ. Τους ερωτεύονται αλλά δεν τους παντρεύονται.

ΕΡ. Αν και στο βιβλίο σας έχετε αλλάξει ρόλο και παίζεται το ρόλο του συγγραφέα είναι σαν να σας βλέπω πίσω από τον ζωγράφο και να παρατηρείτε τις αντιδράσεις του. Μήπως μπορεί στο μέλλον να αποτελέσει ο ζωγράφος έναν ακόμη χαρακτήρα μιας κινηματογραφικής ταινίας σας;
ΑΠ. Ότι και να γράψει κανείς ακόμη και για τον τρωικό πόλεμο, στο βάθος κάνει την αυτοπροσωπογραφία του. Όλοι οι κινηματογραφικοί ήρωες των ταινιών μου έχουν έτσι κι αλλιώς κάτι από μένα, αυτό είναι αναπόφευκτο.

ΕΡ. Μου αρέσουν οι ανατροπές και η εμφάνιση στοιχείων που δείχνουν και τις αδυναμίες του ζωγράφου. Είναι καλό όμως από τη μια να πλάθουμε ένα ωραίο χαρακτήρα και από την άλλη να του βάζουμε τρικλοποδιά με την πρώτη ευκαιρία;
ΑΠ. Οι τρικλοποδιές στους χαρακτήρες με ενδιαφέρουν περισσότερο από τους ίδιους τους χαρακτήρες. Άλλωστε οι ήρωες ενός βιβλίου ή μιας ταινίας δεν είναι πραγματικοί άνθρωποι αλλά «πειραματικά εγώ».

ΕΡ. Η παρουσία μιας ωραίας γυναίκας προκαλεί το ενδιαφέρον όλων των ανδρών ανεξαρτήτου ηλικίας. Μήπως η αναγνώριση του ωραίου δίνει και μια αύρα αισιοδοξίας στην καθημερινή ζωή;
ΑΠ. Η ομορφιά είναι σπάνια όπως τα αριστουργήματα. Είναι λογικό να προκαλεί θαυμασμό.

ΕΡ. Πολλά λογοτεχνικά έργα μεταφέρθηκαν στην οθόνη. Άλλα με επιτυχία και άλλα με μικρότερη εμπορικότητα. Πού οφείλεται αυτό το γεγονός;
ΑΠ. Ένα λογοτεχνικό έργο μπορεί να είναι η πρώτη ύλη για μια ταινία. Από κει και πέρα το έργο μεταφέρεται πάνω σε σελυλλοΐντ και υπακούει στους νόμους του σελυλλοΐντ. Όπως κάθε υλικό χρειάζεται το μάστορά του.

ΕΡ. Ένας συγγραφέας είναι εύκολο να γίνει σεναριογράφος;
ΑΠ. Συνήθως βάζουν συγγραφείς να γράφουν σενάρια επειδή η διαδεδομένη άποψη για τον κινηματογράφο είναι το μυθιστόρημα του δέκατου ένατου αιώνα σε εικόνες. Δεν συμμερίζομαι αυτή την αντίληψη στον κινηματογράφο. Τα σενάρια πρέπει να τα γράφουν οι σκηνοθέτες που πιστεύουν ότι το σενάριο δεν είναι το σπουδαιότερο πράγμα σε μια ταινία όπως τα μήλα δεν είναι το σπουδαιότερο πράγμα στους πίνακες του Σεζάν.

ΕΡ. Έχετε σκηνοθετήσει πολλές κινηματογραφικές ταινίες. Ποια είναι η κατάσταση τώρα στον ελληνικό κινηματογράφο;
ΑΠ. Δεν παρακολουθώ πια συστηματικά τις ταινίες όπως παλιά. Δεν έχω πλήρη εικόνα. Από σπόντα μαθαίνω ότι πολλές ελληνικές ταινίες έχουν απήχηση σε διεθνή φεστιβάλ. Δεν ξέρω πώς κρίνεται μια εθνική κινηματογραφία, δεν είμαι κριτικός ή ιστορικός του κινηματογράφου. Για μένα ίσως να μην υπάρχει καν κινηματογράφος και να υπάρχουν μόνο ταινίες. Αν μια ταινία με ενδιαφέρει το ανακαλύπτω μόνος μου και πηγαίνω να την δω. Απ’ αυτή την άποψη πάντα θα γίνονται ταινίες που θα μου κινούν το ενδιαφέρον.

ΕΡ. Ποιες κινηματογραφικές ταινίες έπαιξαν το σημαντικότερο κίνητρο για να σπουδάσετε κινηματογράφο;
ΑΠ. Ο Χοντρός και ο Λιγνός, το Οχυρό Απάτσι του Τζων Φορντ, η Μόιρα Σήρερ στα Κόκκινα παπούτσια.

diastixo.gr