Σκέψεις-απόψεις-προβληματισμοί

Του πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου


Μια σειρά εκδηλώσεων με φόντο τα Βυζαντινά μνημεία της Άρτας, τη φετινή «Βυζαντινή Άρτα», διοργάνωσαν τοπικοί φορείς.

Οι εκδηλώσεις περιλάμβαναν αναβιώσεις εθίμων, χορωδιακούς ύμνους και ψαλμούς, παρουσιάσεις μαθημάτων Αγιογραφίας κ.α. με στόχο, όπως δηλώθηκε, αφενός τη δημιουργία ενός κλίματος ιδιαίτερης θρησκευτικής κατάνυξης κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας και αφετέρου την προβολή των Βυζαντινών μνημείων της Άρτας, που αποτελούν σήμα κατατεθέν για την περιοχή μας, με στόχο και την αύξηση του τουριστικού ρεύματος προς την περιοχή μας.

Παρακολουθώντας τα γενόμενα, δυστυχώς με πόνο ψυχής, διαπιστώσαμε ότι ορισμένες από τις εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν, όχι απλώς δεν συμφωνούσαν με το Ορθόδοξο εκκλησιαστικό πνεύμα των ημερών της Μεγάλης Εβδομάδας, αλλά άλλες διατήρησαν αντορθόδοξα έθιμα και άλλες εισήγαγαν καινοφανείς πρακτικές για τα τοπικά ήθη, που φυσικά δεν έχουν και καμία σχέση με τη Βυζαντινή Άρτα.

Ίσως μερικοί να ισχυριστούν ότι πολλά από αυτά ανήκουν πλέον στην τοπική παράδοση ως απαραίτητα έθιμα. Θα απαντήσουμε αρχικά στην ένσταση αυτή ως εξής.

Η εβδομάδα πριν το Πάσχα ονομάστηκε Μεγάλη από τους πρώτους κιόλας χριστιανικούς αιώνες κι αυτό γιατί, όπως μας εξηγεί ο Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος, μεγάλα και κοσμοσωτήρια γεγονότα συνέβησαν στη διάρκειά της. Κέντρο αυτών των γεγονότων είναι βεβαίως τα άγια και άχραντα Πάθη, η θεόσωμη Ταφή και η ένδοξη Ανάσταση του Κυρίου.

Η υμνολογία και τα αγιογραφικά αναγνώσματα της Μ. Εβδομάδας είναι ιδιαιτέρως κατανυκτικά και μας βοηθούν να κατανοήσουμε και να ζήσουμε κυριολεκτικά τα Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου. Λέει χαρακτηριστικά ένας ύμνος: "Συμπορευθώμεν αυτώ και συσταυρωθώμεν… ίνα και συζήσωμεν αυτώ…"

Οι πιστοί βιώνουμε τα πάθη και την ανάσταση του Χριστού συμμετέχοντας ενεργά σε αυτά με «συμπόρευση», «συσταύρωση» και «συνανάσταση»! Ο Χριστός με τη θέλησή του (εκουσίως), έπαθε και ανέστη για να σωθούμε όλοι εμείς! Αυτό σημαίνει ότι δεν λυπούμαστε «μοιρολατρικά» για το Πάθος του, αλλά για τις δικές μας αμαρτίες και αφού μετανιώνουμε ειλικρινώς μπορούμε την αντικειμενική σωτηρία που χάραξε ο Χριστός να την κάνουμε και υποκειμενική – προσωπική σωτηρία!

Επίσης δεν είναι όλα τα έθιμα αυτομάτως αποδεκτά. Υπάρχουν έθιμα που, με τα σημερινά μέτρα, κρίνονται αναχρονιστικά, βλακώδη, υποτιμητικά για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, εγκληματικά.

Ο μακαριστός αναπληρωτής καθηγητής της Λειτουργικής στο Τμήμα Θεολογίας π. Δημήτριος Τζέρπος, σε ένα αναλυτικότατο άρθρο με θέμα «Η Ορθόδοξη λατρεία στα ήθη και έθιμα του Ελληνικού λαού» γράφει τα εξής αξιοπρόσεκτα.

«.. Θα μπορούσαμε να συνοψίσομε τη στάση της Ορθοδόξου Εκκλησίας έναντι των λαϊκών εθίμων στις εξής τρεις βασικές αρχές:

α. Απόλυτος σεβασμός και φροντίδα συντήρησης και καλλιέργειας για τα έθιμα εκείνα που συνηχούν προς το ορθόδοξο δόγμα και το ορθόδοξο λειτουργικό ήθος.

β. Ποιμαντική ανοχή και πνεύμα παιδαγωγικής αξιοποίησης προς εκείνα που δεν δημιουργούν ιδιαίτερα πνευματικά προβλήματα, όπως π.χ. αυτά που αναφέρονται στην αγάπη προς τη φύση, την προστασία του περιβάλλοντος και την καλώς νοούμενη ψυχαγωγία των ανθρώπων.

γ. Απερίφραστη καταδίκη και συστηματική ποιμαντική προσπάθεια εξάλειψης των εθίμων εκείνων, τόσο των παλαιών, όσο και των νεότερων που έφερε η εκκοσμίκευση της λατρείας, και τα οποία δεν εναρμονίζονται με το πνεύμα της αγίας Γραφής και των ιερών κανόνων. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται μια στέρεη βάση και στον διεπιστημονικό διάλογο μεταξύ Ορθοδόξου Θεολογίας και Λαογραφίας, ιδιαίτερα χρήσιμο σήμερα κατά τη συνάντηση της ορθόδοξης ιεραποστολής με καινούργιους πολιτισμούς, θρησκείες και λαϊκές παραδόσεις».

Από τα γεγονότα, που μας δημιούργησαν έντονο προβληματισμό είναι τα παρακάτω:

Α. Η Αναβίωση του εθίμου του σπασίματος πιάτων και κανατών με την συνοδεία της Φιλαρμονικής Πολιτιστικού Συλλόγου.

Β. Η Αναβίωση του εθίμου με το κάψιμο Ιούδα, στους Βυζαντινούς Ναούς Παναγίας Παρηγορήτισσας & Αγ. Θεοδώρας μετά το πέρας της Ακολουθίας της Αναστάσεως.

Γ. Η εισαγωγή ευρωπαϊκής χορωδίας τοπικού πολιτιστικού συλλόγου σε κεντρικό ιερό ναό, η οποία απέδωσε με τη συνοδεία μουσικών οργάνων (βιολιά κ.λ) έργα του Mπαχ και άλλων Ευρωπαίων συνθετών (μετά το τέλος της εκκλησιαστικής ακολουθίας).

Δ. Αναβίωση εθίμου (άναμμα φωτιάς) στον προαύλιο χώρο του Βυζαντινού Ναού Αγίας Θεοδώρας. Στόλισμα Επιταφίων με τη συμμετοχή του Μουσικού Σχολείου Άρτας και της Φιλαρμονικής πολιτιστικού Συλλόγου.

Για όλα τα παραπάνω σημειώνουμε τα εξής:


Α. Η Αναβίωση του εθίμου του σπασίματος πιάτων και κανατών.

Το συγκεκριμένο έθιμο, αποτελεί επιρροή των Ενετών, οι οποίοι συνήθιζαν την Πρωτοχρονιά (την μεγαλύτερη γιορτή των ρωμαιοκαθολικών), να ρίχνουν από τα παράθυρά τους παλιά αντικείμενα, προκειμένου να τους φέρει ο νέος χρόνος καινούργια.

Μια διαφορετική ερμηνεία δίνει στο έθιμο ειδωλολατρική προέλευση. Δεδομένου ότι το Πάσχα βρίσκεται στην αρχή της νέας βλαστικής περιόδου, οι τρυφεροί καρποί συλλέγονται σε νέα δοχεία, ενώ τα παλιά ρίχνονται. Μια άλλη εκδοχή, με μεσαιωνικές ρίζες κι αυτή, αναφέρει ότι πρόκειται για προσπάθεια να εκδιωχθούν τα «μολύσματα», τα κακά και μοχθηρά πνεύματα που έβαζαν σε πειρασμό τους ανθρώπους την προηγούμενη χρονιά. Η τρίτη εκδοχή κάνει λόγο για παγανιστική προέλευση. Ο οργασμός της φύσης και η συλλογή των φρέσκων καρπών, απαιτούν νέα κανάτια και δοχεία για την αποθήκευση τους με αποτέλεσμα τα παλιά να πετιούνται και μάλιστα όσο πιο τελετουργικά, τόσο πιο αποδοτική θα είναι και η νέα συγκομιδή.


Β. Η Αναβίωση του εθίμου με το κάψιμο Ιούδα.

Για το συγκεκριμένο θέμα έχει δημοσιευτεί και πέρυσι και φέτος, σε μερίδα του τοπικού τύπου, αναλυτικό άρθρο του γράφοντα με τίτλο-«Το έθιμο με το κάψιμο του Ιούδα και η ποιμαντική αντιμετώπισή του». Απλά υπενθυμίζουμε στους αγαπητούς αναγνώστες τα εξής.

«Η Εκκλησία της Ελλάδος είχε καταδικάσει το έθιμο με αλλεπάλληλες εγκυκλίους αλλά σε μακρινές εποχές -το 1891, το 1910 ή το 1918.

Έλεγε χαρακτηριστικά: «Η Ιερά Σύνοδος θεωρεί καθήκον Αυτής, όπως φέρει εις γνώσιν πάντων των Χριστιανών, ότι η τήρησις τοιούτων εθίμων αντιβαίνει προς την βάσιν και το θεμέλιον της πίστεως ημών, ήτις είναι η αρετή της αγάπης προς εν γένει πάντα άνθρωπον…» (Εγκύκλιος 13/4/1918). Πέραν, όμως των παραπάνω, η Εκκλησία μας και ο πιστός λαός μας στάθηκαν στο πλευρό των Εβραίων, κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, σώζοντας χιλιάδες ανθρώπινων ζωών από τα στρατόπεδα θανάτου της ναζιστικής Γερμανίας, διδάσκοντας σ’ όλο τον κόσμο τις αξεπέραστες αρετές της αγάπης, του αλτρουισμού, της αυτοθυσίας, της υπέρβασης θρησκευτικών και άλλων διαφορών.

Το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο σε φετινή ανακοίνωσή του για το θέμα γράφει:

«Κατά την περίοδο των εορτών του Πάσχα τελούνται στη χώρα μας διάφορα έθιμα. Ένα από αυτά είναι και το «κάψιμο του Ιούδα», το οποίο πραγματοποιείται σε ορισμένες περιοχές της χώρας. Το έθιμο αυτό διαιωνίζει στερεοτυπικές αντιλήψεις κατά των Εβραίων. Είναι χαρακτηριστικό το ότι στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης έχει σχεδόν εξαλειφθεί.

Από την πλευρά μας, ως Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος, έχουμε κατά το παρελθόν προβεί επανειλημμένως σε διαβήματα προς αρμόδιους φορείς προκειμένου να σταματήσει και στη χώρα μας η τέλεση του εθίμου αυτού. Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι η Εκκλησία της Ελλάδος, με τις Συνοδικές Εγκυκλίους της του 1891, 1910 και του 1918 έχει ζητήσει όπως «ρητώς απαγορευτούν τα έθιμα ταύτα».

Πιστεύουμε πως το έθιμο αυτό όχι μόνο προσβάλλει την ελληνική εβραϊκή κοινότητα, αλλά πλήττει κάθε προσπάθεια επίγνωσης και κατανόησης των κοινών αξιών που χαρακτηρίζουν τον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό. Ελπίζουμε ότι όλοι θα συμβάλλουν επιτέλους στην κατάργηση αυτού του εθίμου που δεν υπηρετεί πάντως το πνεύμα αγάπης και συμφιλίωσης που εκπέμπεται τις ημέρες του Πάσχα».

Αθήνα, 11 Απριλίου 2018

Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος(https://kis.gr)


Γ. Το έθιμο της μεγάλης φωτιάς στην Αγία Θεοδώρα

Το έθιμο της Μεγάλης Φωτιάς στον προαύλιο χώρο του Ι.Ν. της Αγίας Θεοδώρας στην Άρτα, αναβίωσε τη Μεγάλη Πέμπτη.

Με το έθιμο να χάνεται στα βάθη των αιώνων, ενορίτες και παιδιά της Αγίας Θεοδώρας, ένα μήνα πριν τη Μεγάλη Πέμπτη πηγαίνουν στις όχθες του ποταμού Άραχθου και συγκεντρώνουν κορμούς δέντρων που κατεβάζει το ποτάμι.

Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης τους στήνουν στην πλατεία της εκκλησιάς και το βράδυ στο έκτο ευαγγέλιο ανάβουν φωτιά.

Το έθιμο συμβολίζει τις φωτιές που άναψαν έξω από το κυβερνείο του Ποντίου Πιλάτου αναμένοντας την απόφαση για την τύχη Του, ενώ ο Πέτρος Τον απαρνούνταν 3 φορές.

Ο π. Δημήτριος Τζέρπος γράφει σχετικά με τα έθιμα της φωτιάς.

«…Το τελετουργικό άναμμα των φωτιών ….είναι πολύ γενικότερο έθιμο, που απαντάται σε όλα τα μέρη της Ελλάδος και προφανώς έχει την καταγωγή του στις παμπάλαιες συνήθειες των αγροτικών πληθυσμών να καίνε αυτή την περίοδο τα ξερά χόρτα και γενικά καθετί σάπιο και βλαβερό που θα μπορούσε να αποτελέσει εστία μολύνσεως.

Μέσα από την φυσική αυτή καθαρτική ιδιότητα του πυρός εύκολα μπορεί κανείς να αναχθεί και στον μεταφυσικό αγνιστικό του χαρακτήρα, τον οποίο θεωρείται, ότι κατά την εποχή αυτή ευνοεί ιδιαίτερα η προοδευτική είσοδος της αστρικής ώρας στο θερινό ηλιοστάσιο, φαινόμενο ηλιοτροπικό που εντυπωσίαζε ιδιαίτερα τους πρωτογόνους λαούς, αφού δεν γνώριζαν τη φυσική του εξήγηση.


Δ. Η εισαγωγή ευρωπαϊκής χορωδίας τοπικού πολιτιστικού συλλόγου σε κεντρικό ιερό ναό, η οποία απέδωσε με τη συνοδεία μουσικών οργάνων (βιολιά κ.λ) έργα του Mπαχ και άλλων Ευρωπαίων συνθετών (μετά το τέλος της εκκλησιαστικής ακολουθίας).

Το πρόβλημα, με την εν λόγω συναυλία, έχει δύο διαστάσεις.

Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι ίσως η σημαντικότερη περίοδος του Λειτουργικού έτους. Τα σωτηριώδη γεγονότα είναι φρικτά. Οι ύμνοι της Εκκλησίας οδηγούν τους πιστούς σε κατάνυξη και συντριβή.

«Η ποίηση και η μουσική της Μεγάλης Εβδομάδος είναι σίγουρα η κορύφωση της Ορθόδοξης Υμνογραφίας, που προσφέρει στον άνθρωπο τη δυνατότητα βιώσεως της σιωπής, τη δυνατότητα βιώσεως του μυστηρίου της ανακεφαλαίωσης της σωτηρίας ανθρώπου και κόσμου, μέσα από τη λατρεία. Το «σήμερον» της θείας λατρείας, «σήμερον ο Χριστός παραγίνεται εν τη οικία του φαρισαίου», «σήμερον κρεμάται επί ξύλου», «την σήμερον μυστικώς ο μέγας Μωϋσής προδιετυπούτο», αυτή η αμεσότητα, η παροντοποίηση των σωτηριωδών γεγονότων που συνδέονται με τα Πάθη του Χριστού, πραγματοποιείται με τα δρώμενα που προβλέπονται από το Τυπικό της Εκκλησίας – λιτάνευση της εικόνας του Νυμφίου, του Σταυρού, του Επιταφίου – αλλά κυρίως με το βασικότερο μέσον της εκκλησιαστικής μας λατρείας, τον λόγο του ύμνου, και το μουσικό ένδυμά του. Ο θεολογικός και πατερικός λόγος, γίνεται ποιητικός, γίνεται φωνή της Εκκλησίας, περιβεβλημένος, μάλιστα, το ελκυστικό ένδυμα της μελωδίας.

Η μελωδία υπάρχει για τον Λόγο, και όχι ως αυθυπόστατο καλλιτεχνικό μέσο. Σκοπός της δεν είναι η τέρψη ή η συναισθηματική διέγερση – τη Μεγάλη Εβδομάδα ιδιαίτερα ελλοχεύει ο κίνδυνος του συναισθηματισμού – αλλά η υποβοήθηση του λόγου να διεισδύσει στα βάθη της υπάρξεως, δημιουργώντας διάθεση προσευχητική, κατάνυξη και αυτομεμψία. Δεν είναι μουσική ακροάματος, αλλά λειτουργική. Διακονεί το μυστήριό του ένσαρκου Λόγου, επενδύοντας τον θεολογικό λόγο, για να μπορεί το σώμα της Εκκλησίας να «πλέκει» στον Θεό Λόγο «εκ λόγων μελωδίαν».

Γι’ αυτό και δεν βρήκαν στην Ορθόδοξη Λατρεία ποτέ θέση τα μουσικά όργανα. Στην Εκκλησία, «όργανο» γλυκύφθογγο του Αγίου Πνεύματος γίνεται ο πιστός, με την καθαρή καρδιά του. «Αυτός ο άνθρωπος, ψαλτήριον γενόμενος», όπως λέει ο Μέγας Αθανάσιος. Αλλά ούτε και άλλες νεωτερίζουσες μορφές αποδόσεως των ύμνων έχουν θέση στην Ορθόδοξη Λατρεία».(https://www.pemptousia.gr)

Ο λόγος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, κατά την αρχή της Μεγάλης Εβδομάδος, είναι πατερικός και προτρεπτικός. Και σήμερα επίκαιρος και ουσιαστικός: «…Ας αρθώμεν από της σήμερον υπό των θείων του Νυμφίου μολπών υπέρ το υλιστικόν πεδίον, εφ οὗ τον λοιπόν βιούμεν χρόνον, και κατανυσσόμενοι και ενούντες την φωνήν της ψυχής μας εις τους λυρικούς της Εκκλησίας ύμνους, τους κατακηλούντας ημάς δια της γλυκυτάτης βυζαντινής μούσης των, ας ενωτισθώμεν την μελαγχολικήν κ ἐμπνέουσαν ακολουθίαν του Νυμφίου, επιλαθόμενοι του γηΐνου κόσμου και μετά του Θεού συναδελφούμενοι.

Εισέλθωμεν εις τους ναούς και ίδωμεν άλλον κόσμον, κόσμον Ουράνιον. Ενωθώμεν τουλάχιστον πνευματικώς εκεί εις τας Εκκλησίας, γινόμενοι όλοι αδελφοί, όλοι ίσοι απέναντι του Εσταυρωμένου. Εκεί προ του θυσιαστηρίου ας σιγήσουν τα πάθη, και ας ομιλήση η καρδία, και ας ακουσθή η φωνή της συνειδήσεως…».

Η μουσική του Μότσαρτ, του Μπαχ και άλλων μεγάλων ευρωπαίων συνθετών, στην οποιαδήποτε μορφή της, είναι κοσμική μουσική ακόμη και όταν έχει θρησκευτική θεματολογία. Άρα η συναυλία σε ναό -και μάλιστα τη Μεγάλη Εβδομάδα- είναι ό,τι πιο απαράδεκτο.

Αλλά το πρόβλημα δεν είναι μόνον αυτό.

Η συναυλία στο ναό, οποιαδήποτε μέρα του χρόνου, αποϊεροποιεί τον χώρο του ναού και τον μετατρέπει σε αίθουσα συναυλίας.

Αυτό το απαράδεκτο φαινόμενο παρατηρείται σε ορθόδοξους ναούς του εξωτερικού, κατ’ επίδραση της Δυτικής αιρετικής πρακτικής.

Αξιοπρόσεκτες είναι και οι απόψεις που παραθέτουμε στη συνέχεια για το θέμα.

-«Γενικά στη μουσική και ιδιαίτερα στην ορθόδοξη εκκλησιαστική μουσική πρέπει ο λόγος να έχει ίση αξία με την μουσική. Δηλαδή τη μουσική του Θεοδωράκη καθιστά μεγαλειώδη η ποίηση των μεγάλων ποιητών που μελοποίησε.

Πολλοί μουσικοί ακόμα και κοσμικοί λένε "εν αρχή ην ο λόγος". Ιδιαίτερα στην ορθόδοξη εκκλησιαστική μουσική αυτή η ισορροπία κλίνει υπέρ της υμνογραφίας. Μπορεί στη μουσική να γίνουν εκπτώσεις και ερασιτεχνισμοί, εφ' όσον δεν θίγεται η υμνογραφία. Η μουσική απλά υποστηρίζει και υπηρετεί την υμνογραφία και την δογματική διδασκαλία την οποία εκφράζει. Συνεπώς, με την εισαγωγή ευρωπαϊκών ορατορίων μέσα σε ορθοδόξους ναούς, παραβιάζεται αυτό το θεμελιώδες αξίωμα. Δίδεται σημασία στην μουσική και θίγεται η υμνογραφία και η δογματική διδασκαλία την οποία περιέχει. Άλλωστε δεν είναι η μουσική που προσιδιάζει στην εσωτερικότητα της ορθοδόξου θεολογίας.

Γενικά αυτούς τους νεωτερισμούς κάνουν άνθρωποι μουσικά απαίδευτοι, οι οποίοι επιδίδονται σε εντυπωσιασμούς, ενώ όντες ιθύνοντες και έχοντες εξουσία δεν κάνουν το καλύτερο δυνατό για την προαγωγή της ορθοδόξου ψαλτικής τέχνης.

…Στην εκκλησία πηγαίνουμε με σκοπό την θεία μέθεξη ως στόχο, άσχετα αν αυτό επιτυγχάνεται πάντα. Η αποτυχία ενίοτε αυτού του στόχου δεν σημαίνει ότι η θεία μέθεξη δεν είναι μία πραγματικότητα ρεαλιστική. Υπήρξε ποτέ η μαρτυρία ότι τα ορατόρια του Μότσαρτ και του Μπαχ -όσο ανεκτίμητη και αν είναι η προσφορά τους στον ανθρώπινο πολιτισμό- ως ενιαία οντότης μουσικής και λόγου ότι υπηρέτησαν τη θεία μέθεξη; Ως γνωστόν ο μεν Μπαχ είναι Λουθηρανός, ο δε Μότσαρτ Παπικός και τα ορατόριά τους είχαν σκοπό να υπηρετήσουν τα θρησκευτικά των Μυστήρια.

Στο τέλος ουδέν ήττον υπηρέτησαν τον παγκόσμιο πολιτισμό, όμως στερούνται του αγιαστικού φορτίου της θείας μέθεξης, που φέρει η ορθόδοξη εκκλησιαστική μουσική και υμνογραφία, όπως αυτή γράφτηκε από τον εξαγιασμένο νου του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, του Αγίου Κοσμά του μελωδού και των άλλων μελωδών και υμνογράφων, που γνώριζαν πολύ καλά και βιωματικά την ορθόδοξη θεολογία. Επί πλέον τα ευρωπαϊκά ορατόρια στερούνται το βιωματικό φορτίο της θείας χάριτος, με την οποία διαχρονικά εξαγιάζεται η Εκκλησία και παράγει τους Αγίους Της.

Ποια είναι η προσφορά των ευρωπαϊκών ορατορίων σ’ αυτή την διαδικασία; Προσέφεραν τα μέγιστα στον ανθρώπινο πολιτισμό, δεν υπηρέτησαν όμως την ορθόδοξη θεολογία. Με το να τα εισάγουμε μέσα στον ορθόδοξο ναό, απλά αποπροσανατολιζόμαστε από τον σκοπό για τον οποίο πηγαίνουμε στον ναό. Οπωσδήποτε αυτός ο σκοπός δεν είναι η ακουστική τέρψη, αλλά ο αγιασμός! (Ελένη Λωρίτου-televantos.blogspot.com)

«…Ακόμη και αν δεν γνωρίζει κανείς τους Ιερούς Κανόνες, που προβλέπουν αυστηρές ποινές για όσους μετατρέπουν τους ιερούς χώρους σε «κοσμικά καταγώγια», απλές θεολογικές γνώσεις και απλές αρχές ευσεβείας κραυγάζουν ότι οι Ιεροί Ναοί είναι ιεροί τόποι, και όλα όσα υπάρχουν μέσα στον Ι. Ναό είναι ιερά πράγματα.

Μοναδική και αποκλειστική χρήση τους είναι η λατρεία και η εξύμνηση του Θεού και η τέλεση των Ιερών Μυστηρίων. Όσοι δραστηριοποιούνται και ενεργούν μέσα στους Ι. Ναούς έχουν ειδική μυστηριακή Χάρη και αποστολή, όπως οι κληρικοί των τριών βαθμών της ιεροσύνης, αλλά και οι άλλοι καθίστανται στα διακονήματά τους, όπως οι ιεροψάλτες, οι αναγνώστες, οι νεωκόροι, με ειδική ιεροτελεστική ευχή και ακολουθία.

…Ο Ι. Ναός είναι οίκος του Θεού, είναι ο ουρανός επί της γης. Μπορεί κανείς να τον μεταβάλει σε κοινό οίκο, σε γη, σε χώρο κοσμικών και γήινων εκδηλώσεων; Τι νόημα τότε έχουν τα λειτουργικά «άνω σχώμεν τας καρδίας», «τας θύρας τας θύρας εν σοφία πρόσχωμεν», «τα άγια τοις αγίοις»;

῎Ήδη στην Παλαιά Διαθήκη ο προφητικός λόγος είναι πολύ αυστηρός για όσους δεν διαστέλλουν μεταξύ ιερού και βεβήλου· «Οι ιερείς αυτής (της Ιερουσαλήμ) ηθέτησαν νόμον μου και εβεβήλουν τα άγιά μου· ανα μέσον αγίου και βεβήλου ου διέστελλον και αναμέσον καθαρού και ακαθάρτου… και εβεβηλούμην εν μέσω αυτών».

Γιʼ αυτό και μετά θείας οργής ο Κύριος εξεδίωξε όσους είχαν προσβάλει την ιερότητα του Ναού.

Το ῞Άγιο Πνεύμα κατά τον ᾿Απόστολο Παύλο κατοικεί εντός του Ι. Ναού του Θεού και δεν υπάρχει χώρος για άλλα πνεύματα.

Θα ημπορούσε κανείς να παραθέσει πάμπολλες μαρτυρίες για την ιερότητα των Ι. Ναών και την αποκλειστική τους χρήση μόνο για λατρευτικούς σκοπούς. ῾Υπενθυμίζουμε απλώς ότι, όταν στην Θεσσαλονίκη ο ιστορικός Ι. Ναός του ῾Αγίου Γεωργίου της Ροτόντας χρησιμοποιήθηκε για παρόμοιες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, ξεσηκώθηκε θύελλα διαμαρτυριών εκ μέρους εν πρώτοις του τοπικού Επισκόπου, της Ιεράς Συνόδου, άλλων Ιεραρχών, της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Όρους, των Θεολογικών Σχολών και του πληρώματος των πιστών, που ζητούσαν από το Υπουργείο Πολιτισμού να αποδοθεί ο Ιερός Ναός αποκλειστικώς στη λειτουργική χρήση και να παύσει ως μουσειακός χώρος να χρησιμοποιείται για καλλιτεχνικές και άλλες εκδηλώσεις…(περιοδικό Θεοδρομία ΙΒ 4 (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2010)

Το Τμήμα μάλιστα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης οργάνωσε Επιστημονική Ημερίδα τον Μάρτιο του 1997 με θέμα: «῞Αγιος Γεώργιος–Ροτόντα. Λατρευτικός ή μνημειακός χώρος; Ιστορική, Αρχαιολογική, Νομοκανονική και Θεολογική Προσέγγιση».

Στα δημοσιευμένα Πρακτικά αυτής της ημερίδος βρίσκει κανείς άφθονες μαρτυρίες για την αποκλειστική χρήση των Ιερών Ναών ως χώρων λατρείας.

Επειδή ο Ιερός Ναός καθαγιάζεται κατά την τελετή των εγκαινίων και χρίεται διʼ Αγίου Μύρου, αλλά και επειδή πολλαπλασιαστικώς και πληθυντικώς καθαγιάζεται με την εν αυτώ τέλεση των Ιερών Μυστηρίων, την ανάγνωση των ιερών λόγων και την παρουσία ιερών σκευών και εικόνων, μένει εσαεί ιερός, ακόμη και αν εγκαταλειφθεί για ποικίλους λόγους και ερειπωθεί.

Δυστυχώς τα ανοίγματα και οι αγάπες προς τους Παπικούς και τους Προτεστάντες ασκούν όντως διαβρωτική επίδραση· αυτούς μιμούμαστε, γιατί αυτά εκεί είναι συνηθισμένη πρακτική.

Εμείς θα παραθέσουμε απλώς μία φράση του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, ο οποίος αναφέρει ότι «Ουκ έστι θέατρον η Εκκλησία, ίνα προς τέρψιν ακούωμεν» καθώς και τον κανόνα της Πενθέκτης Οικ. Συνόδου, ο οποίος λέγει ότι τους «αδιακρίτως τους Ιερούς Τόπους κοινοποιούντας… ει μεν κληρικός είη καθαιρείσθω, ει δε λαικός αφοριζέσθω».

Είναι ευχής έργο οι ιθύνοντες τοπικοί παράγοντες να επανεξετάσουν την σχέση των εθίμων που αναβιώνουν και επίσημα καθιερώνουν μεγαλοβδομαδιάτικα με τη Βυζαντινή Άρτα και τα μνημεία της. Βυζαντινή Άρτα σημαίνει Ορθόδοξη πίστη (ορθοδοξία) και ορθόδοξη πρακτική (ορθοπραξία). Τα βυζαντινά μνημεία με την παρουσία τους αποτελούν για κάθε Αρτινό ή επισκέπτη την σιωπώσα κραυγή της Ορθόδοξης παρουσίας και των αγώνων των κτιτόρων τους για να διατηρηθεί ανόθευτη η Ορθόδοξη πίστη από κάθε προσπάθεια εκκοσμίκευσης και αλλοίωσης.

Και τα μνημεία αυτά μας υπενθυμίζουν κάθε Μεγάλη Εβδομάδα αυτά που έγραφε ο μακαριστός Φ. Κοντογλου:

«Εκείνοι οι απλοϊκοί άνθρωποι, εκείνα τα αγράμματα γεροντάκια και οι γριούλες, που την Σαρακοστή και την Μεγάλη Βδομάδα βρίσκονται όλη μέρα στην εκκλησία, ζήσανε από τα μικρά τους χρόνια εν παιδεία και νουθεσία Κυρίου και καταλάβανε αυτό το χαροποιόν πένθος, που δεν το καταλάβανε, αλλοίμονο, οι σπουδασμένοι μας, που θέλουνε να τους διδάξουνε, αντί να διδαχθούνε απ᾿ αυτούς

Τώρα τις μέρες της Σαρακοστής, της Μεγάλης Βδομάδας και του Πάσχα πορεύονται μαζί με τον Χριστό, ακολουθάνε ολοένα από πίσω του, αληθινά, όχι φανταστικά, ακούγοντάς Τον να λέγει: «Ιδού αναβαίνομεν εις Ιεροσόλυμα και παραδοθήσεται ο Υιός του ανθρώπου, καθώς γέγραπται περί αυτού». Μαζί του βρίσκονται στον Μυστικό Δείπνο και δακρύζουνε από τα λόγιά Του, μαζί Του πάνε στο πραιτώριο και στον Πιλάτο, μαζί Του ραπίζονται, μαζί Του μαστιγώνονται, μαζί Του εμπαίζονται, μαζί Του σταυρώνονται, μαζί Του θάβονται, μαζί Του ανασταίνονται.

Τα μάτια τους γίνονται βρύσες και τρέχουνε, μα αυτά τα δάκρυα δεν είναι δάκρυα της απελπισίας, αλλά της ελπίδας και της βεβαιότητας πως μ᾿ αυτά ποτίζεται το ολόδροσο κι αμάραντο δέντρο της αληθινής χαράς, της χαράς της Αναστάσεως. Αυτό γίνεται κάθε χρόνο. Ω! Πόσο αληθινά πίστη είναι η ορθόδοξη πίστη του λαού μας»!

Η πλήρης αποϊεροποίηση των ιερών και των οσίων μας δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να μας αφήνει αδιάφορους. Αυτές οι ασεβείς καινοτομίες οδήγησαν και την ουμανιστική Δύση στην πλήρη αποστασία. Ο κίβδηλος χριστιανισμός δεν έλκει τον σημερινό πεινώντα και δειψώντα πνευματικά άνθρωπο του 21ου αιώνα, αλλά τον απωθεί. Η ανάγκη για αυθεντικό πνευματικό χριστιανισμό είναι επιτακτική. Ας μην τον απορρίπτουμε εμείς που είχαμε την ευλογία να τον κληρονομήσουμε από τους Πατέρες μας. Ας διατηρήσουμε την πολύτιμη Ορθόδοξη ευλάβεια, τον ψυχοσωτήριο φόβο Θεού, την αρχή της Σοφίας.

Και τέλος ας μην ξεχνάμε τα λόγια του μακαριστού π.Αντωνίου Αλεβιζόπουλου: «..Η άλωση (της Ορθοδοξίας) θα επιτευχθεί με τη σταδιακή αλλοίωση του φρονήματος των πιστών…Έτσι στόχος της Νέας Εποχής (με την αναβίωση παγανιστικών και ειδωλολατρικών εθίμων ) δεν είναι να αδειάσουν οι εκκλησίες, αλλά, ει δυνατόν, να γεμίσουν με ανθρώπους που όμως θα έχουν αλλοιωμένο φρόνημα…».